Manylion Bach ac Achyddiaeth.

 Mae llawer o ohebiaeth yn y cyfryngau y dyddiau hyn, o amgylch; Os ydym yn cael cynnig cytundeb, mae bob amser yn ddoeth darllen y "manylion bach", a faint ohono sydd.

A pha mor siomedig a rhwystredig yw hi, pan fydd rhywbeth yn mynd o'i le, i ddarganfod y geiriau hanfodol hynny yn y "manylion bach", sy'n dweud wrthym nad yw'r hyn sydd wedi digwydd yn cael ei gynnwys, a bod yn rhaid i ni dalu ac nid rhywun arall.

Rwyf hefyd wedi sylwi yn ddiweddar faint o bobl sy'n hoffi gwybod mwy am hanes eu teulu - neu felly y mae yn ymddangos o nifer y bobol rwy i yn eu hadnabod, sy'n ymchwilio i gefndir eu teulu ac yn cynhyrchu coeden deuluol.

Cyfeirir at y ddau fater hyn, "manylion bach ac achyddiaeth", yn y Beibl.

Ar un achlysur, cyfeiriodd yr Arglwydd Iesu at y "manylion bach" yr Hen Destament, a dywedodd eu bod yn cyfeirio at ei hun, a'r gwaith yr oedd wedi dod i'w wneud fel Mab Duw.

Dyma'r hyn a ddywedodd yn (Mat.5:17,18):  “Peidiwch â thybio i mi ddod i ddileu'r Gyfraith na'r proffwydi; ni ddeuthum i ddileu ond i gyflawni. Yn wir, rwy'n dweud wrthych, hyd nes i nef a daear ddarfod, ni dderfydd yr un llythyren na'r un manylyn lleiaf o'r Gyfraith nes i'r cwbl ddigwydd”.

Y "llythyren a'r manylyn lleiaf o'r Gyfraith" cyfeiriodd Iesu ato, oedd y marciau lleiaf yn yr iaith Hebraeg, a oedd yn helpu pobl i wybod sut i ynganu'r geiriau, a dyma'r Beibl yn cyfateb i "fanylion bach".

Felly honnodd Iesu fod hyd yn oed y "manylion bach" yr Hen Destament, yn dod o hyd au hymdeimlad cyflawn o gyflawniad ynddo ef, ac roedd hyn hefyd yn berthnasol i'r manylion a roddir yn y proffwydi.

Mae enghraifft o "manylion bach ac achyddiaeth", a'r ddau yn ymwneud â’r Iesu, i'w gael yn (Mathew 1:1): “Dyma restr achau Iesu Grist, Mab Dafydd, mab Abraham”.

Mae coeden deulu Iesu yn llawn diddordeb. Yn gyntaf, mae'n dangos i ni ei ddynoliaeth amlwg, gan ei fod yn olrhain ei linell yn ôl trwy Dafydd ac Abraham yn (Mat.1:1), ac yn dweud wrthym mai Mair yw ei fam yn (Mat.1:18-21).

Ond er ei fod yn olrhain y llinell wrywaidd yn bennaf yn Mathew Pennod 1, y mae'r rhestr yn cynnwys sôn am dair menywod pwysig hefyd, Ruchab a Ruth (p5) a Mair (p18), pob un â straeon diddorol iawn i'w hadrodd.

Mae'n amlwg o (Mat.1:1) nad yw'r enwau mewn trefn gronolegol. Rhestrir Dafydd yn gyntaf (roedd ef yn byw tua 1000 CC), a Abraham yn ail (roedd ef yn byw tua 2000 CC).

Felly nid yw'r manylion a roddir yn y pennill cyntaf yn y Testament Newydd yno i roi gwybodaeth gronolegol i ni, ond i dynnu ein sylw at y ddau berson hyn, a'r manylion a adawyd ar gofnod mewn perthynas â hwy yn y Beibl, yn ymwneud â'r Arglwydd Iesu Crist.

Roedd Dafydd yn frenin pwysig iawn yn hanes Israel ac oherwydd ei fod yn credu yn Duw, gwnaeth Duw addewid iddo yn (2 Samuel 7:12-14)#: “A phan gyflawner dy ddyddiau di, a huno ohonot gyda’th dadau, mi a gyfodaf dy had di ar dy ôl, yr hwn a ddaw allan o’th ymysgaroedd di, a mi a gadarnhaf ei frenhiniaeth ef. Efe a adeilada dŷ i’m henw i; minnau a gadarnhaf orseddfainc ei frenhiniaeth ef byth. Myfi a fyddaf iddo ef yn dad, ac yntau fydd i mi yn fab. Os trosedda efe, mi a’i ceryddaf â gwialen ddynol, ac â dyrnodiau meibion dynion:” – Yr unig "had" neu ddisgynydd o Dafydd gall hyn i fod, yw'r Arglwydd Iesu Grist. Ond beth am ei deyrnas a fydd yn para am byth? Byddwn yn dod at hynny yn fuan?

Yn y llyfr Genesis a penodau 12, 13 a 22, fe gwnaeth Duw addewidion i Abraham oherwydd ei ffydd, a oedd yn cynnwys "had" neu plant I fe, mewn synnwyr unigol ac mewn synnwyr lluosog, ond trwyddo yr “had unigol”, “y bendithir holl genhedloedd y ddaear”.

(Gen.12:2,3)#: “A mi a’th wnaf yn genhedlaeth fawr, ac a’th fendithiaf, mawrygaf hefyd dy enw; a thi a fyddi yn fendith. Bendithiaf hefyd dy fendithwyr, a’th felltithwyr a felltigaf: a holl deuluoedd y ddaear a fendithir ynot ti.”.

(Gen.13:14,15,17)#: “A’r ARGLWYDD a ddywedodd wrth Abram, wedi ymneilltuo o Lot oddi wrtho ef, Cyfod dy lygaid, ac edrych o’r lle yr wyt ynddo, tua’r gogledd, a’r deau, a’r dwyrain, a’r gorllewin. Canys yr holl dir a weli, i ti y rhoddaf ef, ac i’th had byth. Cyfod, rhodia trwy’r wlad, ar ei hyd, ac ar ei lled; canys i ti y rhoddaf hi”.

(Gen.22:17,18)#: “Mai gan fendithio y’th fendithiaf, a chan amlhau yr amlhaf dy had, fel sêr y nefoedd, ac fel y tywod yr hwn sydd ar lan y môr; a’th had a feddianna borth ei elynion; Ac yn dy had di y bendithir holl genhedloedd y ddaear: o achos gwrando ohonot ar fy llais i”.

Yn gryno mae'r penillion o Genesis, yn dweud am Abraham: [1] byddai ganddo “had”, hynnu yw, ddisgynyddion niferus. [2] Byddai'r holl deuluoedd y ddaear yn cael eu bendithio oherwydd ef. [3] Dywedwyd wrth Abraham i gerdded trwy Ganaan, ac y byddai'r tir yn cael ei roi iddo ef a'i “had” am byth. [4] Er mwyn i hyn ddigwydd, yna byddai angen atgyfodi Abraham a'i “had”. [5] Yna byddent yn byw am byth. [6] Deallodd Abraham hyn a chredai hyn. [7] Ac y byddai'n cael ei wneud yn bosibl trwy'r "had unigol" a fyddai'n ennill dros ei elynion. [8] Drwyddo ef "bydd pob cenedl o'r ddaear yn derbyn bendithion". [9] Pan sefydlir teyrnas Dduw ar y ddaear gyda Iesu Grist fel ei frenin.

Mae'r Apostol Paul yn dehongli'r darnau hyn i ni yn ei Llythyr i'r Galatiaid a Phennod 3, ac yn ychwanegu at ein gwybodaeth.

Yn adnod (p6-9 o Galatiaid 3), mae Paul yn siarad am Abraham ac yn dweud: “Credodd yn Nuw, ac fe'i cyfrifwyd iddo yn gyfiawnder. Gwyddoch, gan hynny, am bobl ffydd, mai hwy yw plant Abraham. Ac y mae'r Ysgrythur, wrth ragweld mai trwy ffydd y byddai Duw yn cyfiawnhau'r Cenhedloedd, wedi pregethu'r Efengyl ymlaen llaw wrth Abraham fel hyn: “Bendithir yr holl genhedloedd ynot ti. Am hynny, y mae pobl ffydd yn cael eu bendithio ynghyd ag Abraham, un llawn ffydd”.

Pennill 16 o Galatiaid 3): “I Abraham y rhoddwyd addewidion y cyfamod, ac i'w had ef. Ni ddywedir, “ac i'th hadau”, yn y lluosog, ond, “ac i'th had di”, yn yr unigol, a'r un hwnnw yw Crist”.

Adnod (p26-29 o Galatiaid 3): “Oblegid yr ydych bawb, trwy ffydd, yn blant Duw yng Nghrist Iesu. Oherwydd y mae pob un ohonoch sydd wedi ei fedyddio i Grist wedi gwisgo Crist amdano. Nid oes rhagor rhwng Iddewon a Groegiaid, rhwng caeth a rhydd, rhwng gwryw a benyw, oherwydd un person ydych chwi oll yng Nghrist Iesu. Ac os ydych yn eiddo Crist, yna had Abraham ydych, etifeddion yn ôl yr addewid”.

Yn gryno mae'r darnau uchod yn dweud [1] Cyfrifodd Duw fod Abraham yn cyfiawn oherwydd ei fod yn credu ac roedd ganddo ffydd yn yr hyn roedd Duw wedi addo iddo. [2] Y disgynyddion hynny o Abraham, a fydd wedi dangos yr un gred a ffydd, y nhw a fydd yn derbyn y bendithion a addawyd iddo fe. [3] Pregethwyd yr Efengyl i Abraham, a oedd yn seiliedig ar y cenhedloedd (pobl heblaw “had”, disgynyddion Abraham), yn cael eu cyfiawnhau gan ffydd, trwy ddangos yr un gred a ffydd a oedd Abraham wedi dangos, yn yr "had unigol" Iesu Grist ". [4] Maent yn rhoi ar Grist trwy gael eu bedyddio. [5] Trwy fod yng Nghrist, rydych chi un o "had Abraham". Sut? [6] Mae Duw yn ystyried eich bod yn Iddew mabwysiedig yn llinell Crist, yn ddisgynnydd o Abraham. [7] "Ac etifeddion yn ôl yr addewid" o'r holl genhedloedd yn cael eu bendithio ynddo ef.

Trwy edrych ar rai enghreifftiau o "fanylion bach ac achyddiaeth", darnau o ysgrythur gyda'i achyddiaeth berthnasol, rydym wedi dod o hyd i gymaint. Yn wir, rydym wedi datgelu holl bwrpas Duw yn y Greadigaeth, gyda dyn wrth wraidd hynny, sef i lenwi'r byd hwn gyda phobl a fydd yn dangos cymeriad a phriodoleddau Duw, ar ôl cael eu cyfrif yn cyfiawn a wedi cael anfarwoldeb tebyg i Fab Duw, dyna pan bydd "Crist yw pob peth, a Christ ym mhob peth",  fel y dywedwyd yn (Colosiaid 3:11, i gogoniant y Tad.

Troednodyn [1] – Daw’r dyfyniadau a ddefnyddiwyd yn y post hwn o Y Beibl Cymraeg Newydd Diwygiedig (BCND) 2004 oni nodir yn wahanol.

Troednodyn [2] - Daw'r dyfyniadau gyda. nesaf atynt wedi cael eu cymryd o Beibl William Morgan (Argraffiad 1955).